Doanh nghiệp SME là gì? Vai trò của SMEs đối với nền kinh tế Việt Nam

Trong những năm gần đây, doanh nghiệp SME đã trở thành khái niệm được nhắc đến khá nhiều trên thị trường. Tuy nhiên trên thực tế không phải ai cũng biết doanh nghiệp SME là gì và đâu là điểm nổi bật của loại hình doanh nghiệp này? Hãy cùng Sapo.vn tìm hiểu ngay trong những chia sẻ dưới đây. 

1. Doanh nghiệp SME là gì?

Bạn đã nghe cụm từ doanh nghiệp vừa và nhỏ nhưng lại chưa biết SME là gì? Thực tế, SME là viết tắt của Small and Medium Enterprise được hiểu là một loại hình doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ. Khái niệm này được dùng để chỉ cho tất cả các doanh nghiệp cùng quy mô ở mọi ngành nghề và là khái niệm thông dụng trên thị trường toàn cầu. 

Các doanh nghiệp SME ngày càng được nở rộ đã giải quyết tối đa vấn đề việc làm cho người lao động. Tất nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc tỷ lệ cạnh tranh giữa các doanh nghiệp này là tương đổi lớn và nguy cơ phá sản cũng không hề nhỏ.

Trên thực tế, loại hình doanh nghiệp SMEs chiếm tới 95% tổng số các doanh nghiệp trên toàn thế giới hiện nay và tạo nên 50% cho người lao động. Trong những năm gần đây, các doanh nghiệp SME đã trở thành mô hình doanh nghiệp có sự phát triển một cách chóng mặt cả trong nước và thế giới. Trên thực tế, nhiều người có thể sẽ nhầm lẫn khái niệm về doanh nghiệp SME với Startup, tuy nhiên 2 khái niệm này là hoàn toàn khác nhau. 

2. Sự khác nhau của Startup và doanh nghiệp SME là gì?

Để bạn dễ hình dung sự khác biệt giữa doanh nghiệp SME và Sartup là gì, Sapo sẽ tổng hợp qua bảng so sánh bên dưới: 

3. Tiêu chí phân loại các doanh nghiệp SME theo quy định

Thông thường, mỗi quốc gia sẽ có định nghĩa cũng như tiêu chí phân loại khác nhau. Tại Việt Nam, doanh nghiệp SME sẽ được phân loại căn cứ theo quy định của chính phủ để phù hợp với các điều kiện kinh tế cũng như môi trường hoạt động như sau:

4. Các nhóm ngành nghề phổ biến của doanh nghiệp SME là gì? 

Doanh nghiệp SME hiện diện ở hầu hết các lĩnh vực của nền kinh tế, nhưng tập trung nhiều nhất ở những ngành sau:

• Thương mại và dịch vụ: Đây là lĩnh vực chiếm tỷ lệ lớn nhất nhờ nhu cầu tiêu dùng cao và khả năng tham gia thị trường nhanh. SME trong nhóm này thường hoạt động ở bán lẻ, nhà hàng, logistics, du lịch, giáo dục và dịch vụ cá nhân.
• Sản xuất và chế biến: Nhiều SME tham gia vào sản xuất hàng tiêu dùng, thực phẩm, đồ uống, may mặc, gỗ, cơ khí và thủ công mỹ nghệ. Lợi thế của họ là bộ máy gọn nhẹ, dễ tùy chỉnh theo nhu cầu thị trường.
• Nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản: SME ở lĩnh vực này đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn, cung ứng thực phẩm và nguyên liệu. Họ cũng là động lực thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông nghiệp.
• Công nghệ thông tin và khởi nghiệp sáng tạo: Một số SME phát triển trong lĩnh vực phần mềm, ứng dụng, thương mại điện tử, giải pháp công nghệ cho doanh nghiệp. Đây là nhóm có tiềm năng tăng trưởng nhanh và dễ mở rộng thị trường.
• Xây dựng và bất động sản quy mô nhỏ: SME cũng tham gia vào thi công công trình dân dụng, cung cấp vật liệu xây dựng hoặc dịch vụ bất động sản quy mô nhỏ, đáp ứng nhu cầu tại địa phương.

5. Vai trò của doanh nghiệp SME đối với sự phát triển của nền kinh tế

Doanh nghiệp SME không chỉ chiếm tỷ trọng áp đảo về số lượng mà còn giữ vai trò trụ cột trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Với đặc thù linh hoạt, gọn nhẹ và gần gũi với thị trường, SME mang lại nhiều tác động tích cực. Dưới đây là những vai trò nổi bật mà loại hình doanh nghiệp này đóng góp cho nền kinh tế.

• Giải quyết việc làm, giảm thất nghiệp: Với số lượng doanh nghiệp chiếm đến 98%, SME tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người lao động. Đây là yếu tố quan trọng giúp giảm gánh nặng thất nghiệp và nâng cao chất lượng cuộc sống.
• Đóng góp lớn vào GDP và xuất khẩu: SME đóng góp khoảng 45% GDP của cả nước. Điều này chứng minh vai trò xương sống của SME trong nền kinh tế quốc gia.
• Cung cấp hàng hóa, dịch vụ đa dạng: Doanh nghiệp SME hoạt động ở nhiều lĩnh vực, mang đến sản phẩm phong phú, giá cả cạnh tranh. Nhờ đó, người tiêu dùng có nhiều lựa chọn hơn và thị trường trở nên sôi động hơn.
• Thúc đẩy đổi mới và cạnh tranh lành mạnh: SME với quy mô nhỏ, linh hoạt thường dễ dàng thích ứng trước biến động kinh tế. Sự hiện diện của họ tạo ra môi trường cạnh tranh, buộc các doanh nghiệp lớn cũng phải đổi mới để tồn tại.
• Phát triển kinh tế địa phương, đặc biệt ở nông thôn: SME đóng vai trò quan trọng trong việc công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông thôn. Họ không chỉ giúp khai thác tiềm năng vùng miền mà còn thu hẹp khoảng cách phát triển giữa thành thị và nông thôn.

6. Những thuận lợi và khó khăn của các doanh nghiệp SME

Bất kỳ mô hình kinh doanh nào cũng phải chịu những cơ hội và thách thức trong quá trình hình thành và phát triển, với doanh nghiệp SMEs cũng vậy, đặc biệt là trong thời điểm ngày càng nhiều doanh nghiệp xuất hiện trên thị trường. 

6.1 Thuận lợi

Với nguồn nhân lực dồi dào, doanh nghiệp SME sẽ không quá đau đầu trong việc tìm kiếm nguồn nhân lực. Cùng với đó là khả năng tiến ra thị trường cũng không quá khó khăn dựa trên nhu cầu của khách hàng với mặt hàng mà các doanh nghiệp SME kinh doanh, sản xuất. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp đảm bảo được khả năng cạnh tranh và thúc đẩy doanh nghiệp mở rộng thị trường. 

Thời kỳ hội nhập hóa giúp cơ hội mở rộng thị trường của các doanh nghiệp SME lớn hơn. Các doanh nghiệp này cũng có khả năng vận hành linh hoạt trước những thay đổi của nền kinh tế thị trường. Ngay cả trước những biến động thì khả năng điều hướng cũng dễ dàng hơn.

Xem thêm: Lợi thế của doanh nghiệp nhỏ trong kinh doanh bán lẻ

6.2 Khó khăn

Khó tiếp cận nguồn vốn: Nhiều doanh nghiệp SME liên tục gặp khó khăn trong việc thuyết phục các tổ chức tín dụng hay ngân hàng cho vay vốn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận hành và duy trì hoạt động của doanh nghiệp. Điều này trở nên nghiêm trọng hơn khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ có xu hướng vay ồ ạt để giải quyết một vấn đề với hy vọng lấy doanh thu bù lại nhưng không thể. 

Khó tiếp cận chuỗi cung ứng toàn cầu: Việc hội nhập công nghệ cung ứng giúp doanh nghiệp có thể quản lý cạnh tranh cũng như giảm thiểu tối đa rủi ro cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, những hạn chế trong công nghệ sản xuất dẫn đến năng suất thấp kèm bất lợi trong thiếu hụt nhân lực khiến SME liên tục phải chịu đương đầu với việc tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến cơ hội kết nối với các doanh nghiệp FDI. 

Lỗ hổng trong quản trị doanh nghiệp: Có thể nói, các lãnh đạo doanh nghiệp SME chưa thực sự đầu tư kinh phí cho việc triển khai chiến lược Marketing cho thương hiệu, sản phẩm khiến việc cải thiện doanh số chưa thực sự hiệu quả. Cùng với đó là vướng mắc về cơ chế thông tin, hạn chế trong nguồn lực và công tác quản trị.

Lãnh đạo chệch hướng: Nhiều lãnh đạo các doanh nghiệp SME chưa có năng lực lãnh đạo phù hợp  cũng như chưa có định hướng rõ ràng mà điều này có thể khiến việc điều hành không thực sự hiệu quả. Về lâu dài, tinh thần này có thể ảnh hưởng đến cả tinh thần của nhân viên và đến một thời điểm nào đó, doanh nghiệp sẽ phải nhìn nhận lại hướng đi của mình. 

Để hạn chế rủi ro và tối ưu nguồn lực, nhiều chủ doanh nghiệp đã cân nhắc chuyển đổi hoặc kết hợp với các loại hình kinh doanh khác. Đây là cách giúp họ linh hoạt hơn trong việc huy động vốn, quản trị và mở rộng quy mô.

7. Một số câu hỏi thường gặp về doanh nghiệp SME

7.1. SME có ưu nhược điểm gì so với doanh nghiệp lớn?

So với doanh nghiệp lớn, SME có lợi thế về sự linh hoạt và khả năng thích nghi nhanh với thay đổi của thị trường, bộ máy gọn nhẹ giúp ra quyết định nhanh chóng và chi phí vận hành thường thấp hơn. Tuy nhiên, hạn chế lớn nhất của SME là thiếu vốn và công nghệ hiện đại, khó mở rộng quy mô sản xuất - kinh doanh. Ngoài ra, SME thường gặp khó khăn trong việc xây dựng thương hiệu và tiếp cận các thị trường lớn, khiến khả năng cạnh tranh quốc tế còn hạn chế.

7.2. Doanh nghiệp SME có dễ tiếp cận vốn vay ngân hàng không?

Theo thông trên diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam, dù đóng góp gần 50% GDP của cả nước nhưng doanh nghiệp SME chỉ chiếm khoảng 18% tổng dư nợ tín dụng, 75% trong số đó chưa từng vay vốn ngân hàng. 

Thực tế, SME thường gặp khó khăn trong việc chứng minh năng lực tài chính và phương án kinh doanh, dẫn đến việc vay vốn ngân hàng khó khăn hơn so với doanh nghiệp lớn.

7.3. Làm thế nào để bắt đầu một doanh nghiệp SME?

Một doanh nghiệp SME thường khởi đầu từ ý tưởng kinh doanh nhỏ, vốn ít và mô hình đơn giản. Chủ doanh nghiệp có thể đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, sau đó dần mở rộng quy mô khi có thị trường và khách hàng ổn định.

7.4. Doanh nghiệp SME có thể tham gia xuất khẩu không?

Hoàn toàn có thể. Dù còn hạn chế về quy mô và vốn, nhiều SME đã tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các ngành nông sản, thủ công mỹ nghệ, may mặc và thương mại điện tử xuyên biên giới.

Sapo.vn hy vọng rằng những chia sẻ trên của chúng tôi có thể giúp bạn hiểu rõ về SME là gì, những yếu tố liên quan đến doanh nghiệp SME cũng như vai trò của mô hình doanh nghiệp này đến nền kinh tế Việt Nam.

Xem thêm: 

• 20 lý do chính khiến các doanh nghiệp nhỏ “chết yểu”
• Lời khuyên giúp các doanh nghiệp thương mại điện tử nhỏ cạnh tranh tốt hơn