Thanh toán bằng mã QR đang trở thành xu hướng thanh toán không tiền mặt phổ biến tại Việt Nam, nhờ sự tiện lợi, nhanh chóng và an toàn. Chỉ với một chiếc điện thoại thông minh, người mua có thể quét mã để thanh toán ngay, còn người bán dễ dàng nhận tiền và quản lý giao dịch. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ mã QR là gì, các hình thức thanh toán QR hiện nay, lợi ích cho cả người mua và người bán, hướng dẫn sử dụng chi tiết, cùng những lưu ý bảo mật quan trọng để giao dịch an toàn, hiệu quả.
1. Mã QR là gì?
Mã QR (Quick Response Code) là một dạng mã vạch ma trận (2 chiều) được phát triển tại Nhật Bản vào năm 1994. Khác với mã vạch truyền thống chỉ chứa thông tin theo chiều ngang, mã QR lưu trữ dữ liệu theo cả chiều ngang và dọc, cho phép chứa nhiều thông tin hơn như: đường dẫn website, thông tin liên hệ, số tài khoản ngân hàng, hoặc dữ liệu thanh toán.
Điểm nổi bật của mã QR là tốc độ quét nhanh và khả năng đọc trên nhiều loại thiết bị, đặc biệt là smartphone có camera. Chỉ cần mở ứng dụng quét mã (trong app ngân hàng hoặc ví điện tử), người dùng có thể truy cập thông tin hoặc thực hiện giao dịch ngay lập tức.
2. Ứng dụng của mã QR trong đời sống và thanh toán
Hiện nay, mã QR xuất hiện ở nhiều lĩnh vực:
- Thanh toán không tiền mặt: Quét mã QR để trả tiền khi mua sắm tại cửa hàng, nhà hàng, siêu thị, hoặc thanh toán online.
- Nhận thanh toán: Chủ shop, người bán online tạo mã QR để khách chuyển tiền trực tiếp vào tài khoản.
- Chia sẻ thông tin nhanh: Truyền tải link website, thông tin sản phẩm, bản đồ, menu điện tử.
- Xác thực và quản lý: In trên vé điện tử, thẻ lên máy bay, thẻ thành viên để quét và kiểm tra nhanh.
Với sự phổ biến của điện thoại thông minh và chính sách thúc đẩy thanh toán không tiền mặt tại Việt Nam, mã QR đang trở thành một trong những phương thức giao dịch nhanh – gọn – an toàn được cả người bán và người mua ưa chuộng.
3. Các hình thức thanh toán bằng mã QR hiện nay
Hiện tại, trên thị trường Việt Nam phổ biến ba hình thức thanh toán bằng mã QR, mỗi loại có cách hoạt động và phạm vi sử dụng khác nhau. Việc hiểu rõ sự khác biệt sẽ giúp người dùng lựa chọn phương thức phù hợp với nhu cầu.
1. Mã QR tĩnh (QR cố định)
- Đặc điểm: Mã được in sẵn và không thay đổi thông tin. Người bán thường in mã QR chứa số tài khoản hoặc thông tin ví điện tử, dán tại quầy.
- Cách sử dụng: Khách hàng quét mã và tự nhập số tiền cần thanh toán.
- Ưu điểm: Dễ tạo, chi phí thấp, phù hợp với cửa hàng nhỏ, kinh doanh cá nhân.
- Nhược điểm: Người mua phải nhập số tiền thủ công → có thể nhập sai; khó kiểm soát thông tin giao dịch.
2. Mã QR động (QR tạo cho từng giao dịch)
- Đặc điểm: Mã được tạo tự động cho từng đơn hàng, chứa sẵn thông tin số tiền và nội dung giao dịch.
- Cách sử dụng: Khách chỉ cần quét mã và xác nhận thanh toán, không cần nhập thêm thông tin.
- Ưu điểm: Nhanh, chính xác, giảm sai sót; phù hợp với nhà hàng, siêu thị, cửa hàng có hệ thống POS.
- Nhược điểm: Cần thiết bị hoặc phần mềm tạo mã → chi phí triển khai cao hơn.
3. Mã QR đa năng (liên ngân hàng, đa ví điện tử)
- Đặc điểm: Một mã duy nhất có thể nhận thanh toán từ nhiều ngân hàng và ví điện tử (theo chuẩn VietQR hoặc các nền tảng trung gian).
- Cách sử dụng: Khách hàng dùng bất kỳ ứng dụng ngân hàng/ ví điện tử nào cũng có thể quét và thanh toán.
- Ưu điểm: Tiện lợi cho người bán, không cần in nhiều loại mã; tăng trải nghiệm khách hàng.
- Nhược điểm: Cần đăng ký dịch vụ với đơn vị cung cấp hỗ trợ QR liên thông.
4. Lợi ích khi thanh toán bằng mã QR
Thanh toán bằng mã QR đang trở thành xu hướng phổ biến nhờ mang lại nhiều lợi ích vượt trội so với phương thức truyền thống. Cả người mua lẫn người bán đều được hưởng lợi từ sự tiện lợi, nhanh chóng và an toàn mà QR mang lại.
1. Đối với người mua
- Nhanh chóng, tiện lợi: Chỉ cần mở ứng dụng ngân hàng hoặc ví điện tử, quét mã và xác nhận giao dịch trong vài giây.
- Không cần mang tiền mặt: Giảm rủi ro mất cắp, thất lạc khi di chuyển.
- Thanh toán mọi lúc, mọi nơi: Hỗ trợ ở cả cửa hàng offline lẫn mua sắm online.
- Dễ dàng lưu và đối chiếu giao dịch: Lịch sử thanh toán được lưu ngay trên ứng dụng.
- An toàn hơn so với nhập số tài khoản thủ công: Tránh sai sót khi chuyển khoản.
2. Đối với người bán
- Tăng tốc độ thanh toán: Rút ngắn thời gian phục vụ, giảm tình trạng xếp hàng chờ đợi.
- Giảm thất thoát tiền mặt: Hạn chế rủi ro nhầm lẫn khi trả lại tiền thừa.
- Nhận tiền tức thì: Tiền vào tài khoản ngay sau khi khách thanh toán.
- Tiếp cận nhiều nhóm khách hàng hơn: Hỗ trợ thanh toán từ nhiều ngân hàng, ví điện tử.
- Dễ quản lý doanh thu: Giao dịch được lưu trữ điện tử, thuận tiện khi đối soát và làm báo cáo.
Nhờ những lợi ích này, mã QR không chỉ giúp tối ưu trải nghiệm mua sắm, mà còn hỗ trợ doanh nghiệp và hộ kinh doanh nâng cao hiệu quả quản lý và doanh thu.
Xem thêm: Hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền là gì? Ai bắt buộc dùng từ 1/6/2025?
5. Cách thanh toán bằng mã QR
Thanh toán bằng mã QR không đòi hỏi nhiều thiết bị phức tạp, chỉ cần điện thoại thông minh có kết nối internet và ứng dụng ngân hàng hoặc ví điện tử là có thể thực hiện được. Tuy nhiên, thao tác sẽ khác nhau giữa người mua và người bán.
1. Đối với người mua
- Bước 1: Mở ứng dụng ngân hàng hoặc ví điện tử mà bạn đang sử dụng.
- Bước 2: Chọn tính năng “Quét mã QR” hoặc “QR Pay”.
- Bước 3: Hướng camera vào mã QR được người bán cung cấp (mã tĩnh hoặc mã động).
- Bước 4: Kiểm tra kỹ thông tin người nhận và số tiền thanh toán.
- Bước 5: Xác nhận giao dịch bằng mật khẩu, vân tay hoặc Face ID.
- Bước 6: Lưu hoặc chụp lại biên lai điện tử để đối chiếu khi cần.
Lưu ý: Nếu quét mã QR tĩnh, bạn cần nhập thủ công số tiền; còn với mã QR động, số tiền sẽ hiển thị sẵn.
2. Đối với người bán
Bước 1: Chọn phương thức tạo mã QR phù hợp (qua ngân hàng, ví điện tử, hoặc phần mềm bán hàng/POS).
Bước 2:
- Nếu dùng mã QR tĩnh: In mã và đặt tại quầy.
- Nếu dùng mã QR động: Tạo mã trực tiếp trên hệ thống POS hoặc ứng dụng mỗi khi phát sinh giao dịch.
Bước 3: Yêu cầu khách quét mã để thanh toán.
Bước 4: Kiểm tra thông báo nhận tiền trên ứng dụng/ngân hàng.
Bước 5: Đối soát và lưu trữ giao dịch để quản lý doanh thu.
Mẹo cho người bán: Nên sử dụng mã QR đa năng để chấp nhận thanh toán từ nhiều ngân hàng và ví điện tử, giúp không bỏ lỡ bất kỳ khách hàng nào.
6. Yếu tố bảo mật và lưu ý khi thanh toán QR
Mặc dù thanh toán bằng mã QR mang lại nhiều tiện lợi, người dùng vẫn cần lưu ý đến vấn đề bảo mật để tránh các rủi ro như bị lừa đảo, quét nhầm mã giả mạo hoặc thất thoát thông tin.
1. Yếu tố bảo mật cần biết
- Mã hóa thông tin giao dịch: Các ứng dụng ngân hàng, ví điện tử uy tín đều sử dụng công nghệ mã hóa dữ liệu để đảm bảo thông tin cá nhân và giao dịch không bị lộ.
- Xác thực hai lớp: Thanh toán thường yêu cầu xác nhận bằng mật khẩu, vân tay hoặc Face ID, giúp ngăn chặn giao dịch trái phép.
- Hệ thống cảnh báo: Nhiều ứng dụng có tính năng cảnh báo khi phát hiện mã QR không hợp lệ hoặc có dấu hiệu giả mạo.
2. Lưu ý khi thanh toán bằng mã QR
- Chỉ quét mã từ nguồn tin cậy: Không quét các mã QR trôi nổi, dán chồng lên mã gốc hoặc xuất hiện ở những nguồn không rõ ràng.
- Kiểm tra kỹ thông tin trước khi thanh toán: Đảm bảo tên người nhận và số tiền chính xác trước khi xác nhận giao dịch.
- Không chia sẻ mã QR nhận tiền công khai: Tránh việc mã bị lợi dụng để thực hiện giao dịch giả mạo.
- Cập nhật ứng dụng thường xuyên: Giúp đảm bảo bạn luôn dùng phiên bản mới nhất, có vá lỗi bảo mật.
- Lưu lại biên lai điện tử: Dùng để đối soát khi có tranh chấp hoặc cần xác minh giao dịch.
Xem thêm: Phần mềm quản lý bán hàng giá rẻ, đơn giản, dễ sử dụng
7. Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Thanh toán bằng mã QR có mất phí không?
Phần lớn các giao dịch quét mã QR giữa các tài khoản cùng ngân hàng hoặc cùng ví điện tử là miễn phí. Tuy nhiên, nếu thanh toán liên ngân hàng hoặc qua một số cổng trung gian, có thể phát sinh phí nhỏ (thường từ 1.000 – 3.000 đồng/giao dịch hoặc theo % giá trị giao dịch tùy đơn vị cung cấp).
2. Thanh toán bằng mã QR có an toàn không?
Có, nếu bạn quét mã từ nguồn tin cậy và kiểm tra thông tin người nhận trước khi xác nhận. Hầu hết các ngân hàng và ví điện tử đều áp dụng mã hóa dữ liệu, xác thực đa lớp để đảm bảo an toàn cho giao dịch.
3. Có thể thanh toán bằng mã QR ở nước ngoài không?
Điều này phụ thuộc vào ứng dụng ngân hàng hoặc ví điện tử bạn sử dụng. Một số đơn vị hỗ trợ thanh toán quốc tế qua QR (theo chuẩn EMVCo), nhưng không phải tất cả. Bạn nên kiểm tra trước với nhà cung cấp dịch vụ.
4. Không có internet có thể quét QR được không?
Không. Việc thanh toán bằng mã QR yêu cầu kết nối internet để truyền dữ liệu giao dịch và xác nhận thanh toán.
5. Mã QR tĩnh và QR động khác nhau thế nào?
- QR tĩnh: Thông tin cố định, khách hàng tự nhập số tiền.
- QR động: Thông tin thay đổi theo từng giao dịch, số tiền hiển thị sẵn, nhanh và chính xác hơn.
Thanh toán bằng mã QR không chỉ là một xu hướng nhất thời mà đang trở thành chuẩn mực mới trong mua bán hiện đại. Với sự tiện lợi, nhanh chóng và an toàn, QR giúp cả người mua và người bán tiết kiệm thời gian, tối ưu chi phí và nâng cao trải nghiệm giao dịch.
Bạn có thể lựa chọn các giải pháp thanh toán QR tích hợp sẵn trong phần mềm bán hàng Sapo để tạo mã QR động cho từng đơn hàng, nhận thanh toán từ mọi ngân hàng và ví điện tử theo chuẩn VietQR. Chỉ với một hệ thống, bạn vừa bán hàng, vừa in hóa đơn, vừa nhận tiền nhanh chóng – tất cả được quản lý tập trung
